Jak to było na początku
– Dzień dobry, proszę pana my chcielibyśmy zobaczyć żubry w Puszczy Niepołomickiej.
Telefony z pytaniami o takiej treści otrzymujemy w naszym nadleśnictwie kilka razy w tygodniu. Dlaczego? Ponieważ żubry faktycznie żyją w Puszczy i to już od 85 lat. Oczywiście żyły również wcześniej, choć zniknęły z niej w XVII wieku.
Po I Wojnie Światowej żubr był na skraju zagłady. W Europie żyło wtedy raptem 54 żubry o sprawdzonym pochodzeniu. Dzięki działaniu naukowców z Polski i Niemiec zainicjowano proces przywrócenia tego gatunku przyrodzie.
W 1936 roku zapadała decyzja o budowie ośrodka przeznaczonego do hodowli żubrów w Niepołomicach, a pierwsze zwierzęta pojawiły się nim w 1938 roku. Niestety wybuch II Wojny Światowej uniemożliwił dalsze działania w niepołomickim ośrodku.
Tuż po wojnie, bo w 1946 roku, żubry ponownie zagościły w Puszczy, a w 1954 roku mieszkało w niej aż 28 osobników. 1955 roku na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa powołano do życia Ośrodek Hodowli Rzadkich Zwierząt w Niepołomicach. W latach 1979-1997 ośrodek znajdował się pod zarządem Ojcowskiego Parku Narodowego, by z początkiem 1998 roku ponownie wrócić pod opiekę niepołomickich leśników.
Trochę o żubrze
W Puszczy Niepołomickiej mieszkają żubry linii białowieskiej czyli tzw. żubry nizinne, oprócz tego w Polsce mieszkają żubry linii białowiesko-kaukaskiej, które spotkać możemy w Bieszczadach.
Żubr europejski (Bison bonasus) jest największym zwierzęciem jakie możemy naturalnie spotkać w europejskich lasach. Samiec nazywany bykiem może ważyć nawet 900 kilogramów, a wysokość w kłębie (tzn. nad przednimi nogami) może wynosić nawet 188 cm. Samice, czyli krowy są mniejsze, przez co dość łatwo rozpoznać płeć, nawet z odległości. Zarówno krowy jak i byki mają na głowach rogi.
Pomimo swoich rozmiarów, żubr jest zwierzęciem bardzo sprawnym. Potrafi szybko biegać (choć na krótkich dystansach), a także wysoko skakać (płot o wysokości 2 metrów nie jest dla niego przeszkodą).
Raczej nie nadają się na zwierzęta domowe, gdyż potrzebują solidnie zjeść. Dziennie potrzebują około 40-50 kg różnorodnej karmy. Zjadają rośliny zielne, choć nie lubią turówki wonnej tzw. „żubrówki”, pędy i liście, a także korę drzew.
Okres godowy żubra przypada na okres od sierpnia do października, a młode żubry (cielęta) pojawiają się po 9-cio miesięcznej ciąży. Takich maluch również nie należy do najmniejszych, bo po urodzeniu może ważyć nawet 35 kilogramów.
Na wolności żubry osiągają wiek około 20 lat, a w ośrodkach hodowlanych nawet do 26 lat.
Czy można żubry zobaczyć w Puszczy Niepołomickiej ?
Ze względu na to, że obecnie żyjące żubry pochodzą od niewielkiej liczby osobników i są podatne na różnego rodzaju choroby m.in. występujące również u bydła domowego, a których nosicielem jest również człowiek, na terenie Polski znajduje się kilka zamkniętych ośrodków hodowlanych, których głównym zadaniem jest zachowanie gatunku w jak najlepszej kondycji zdrowotnej.
Dostęp do niepołomickich żubrów mają tylko pracownicy i obsługa ośrodka, naukowcy oraz przedstawiciele instytucji zajmujących się ochroną przyrody.
Wiedząc jak chęć zobaczenia żubra na żywo jest ważna, we wrześniu 2023 roku otworzyliśmy specjalny podest, z którego można łatwiej zobaczyć żubra. Mamy sygnały od wielu osób, że dzięki temu obiektowi w końcu udało im się spotkać króla puszczy.
Podest do obserwacji – zobacz lokalizację na mapie: TUTAJ
Ochrona
Ochrona żubra jest koordynowana w całej Polsce przez Stowarzyszenie Miłośników Żubrów. Dzięki temu nawiązujemy kontakty z wieloma ośrodkami i w Polsce, i zagranicą. Każdy żubr ma założoną rubrykę w Księdze Rodowodowej Żubrów, gdzie zapisujemy datę jego urodzenia, miejsce urodzenia i imiona rodziców.
Jeśli zaś mowa o imionach, to żubry linii białowieskiej mają imiona zaczynające się od liter PO (jak Polska). Stąd w Puszczy Niepołomickiej mieszka np. Podjadek, Pozytywka, Pondemia i Podolsk oraz wiele innych żubrów. Obecnie ochrona żubrów jest finansowana ze środków Lasów Państwowych oraz Unii Europejskiej.
Ostatnio żubr o imieniu Pomruk III (na zdjęciu powyżej) pojechał na północ Polski, do Nadleśnictwa Supraśl, gdzie w Zagrodzie Pokazowej Żubrów w Kopnej Górze będzie mieszkał z kilkoma innymi żubrami, w tym krówkami, z innych części Polski.
Załadunek takiego zwierzęcia to nie przelewki. Wymagana jest cierpliwość i spokój. Na całe szczęście pracownicy ośrodka oraz leśnicy przeprowadzili akcję z sukcesem.
Jeśli następnym razem leśne ścieżki zaprowadzą Was pod ogrodzenie ośrodka, na podest do obserwacji, przypomnijcie sobie ile zachodu i pracy kosztowało uratowanie tego pięknego zwierzęcia dla polskiej przyrody.
