Wysokie góry przyciągają tych, którzy pragną przygody i kontaktu z surową naturą. Wspinaczka na szczyty takie jak Mont Blanc, Kilimandżaro czy Mount Everest wymaga jednak odpowiedniego przygotowania. By bezpiecznie poruszać się w górach i cieszyć się wyprawą, kluczowa jest aklimatyzacja – proces, który pozwala organizmowi przystosować się do zmniejszonej dostępności tlenu.
Dlaczego aklimatyzacja jest niezbędna?
Wysokogórska turystyka zdobywa coraz większą popularność i przyciąga zarówno doświadczonych wspinaczy, jak i osoby rozpoczynające swoją przygodę z górami. Przystosowanie organizmu do warunków wysokogórskich – aklimatyzacja – staje się niezbędnym etapem przygotowań, szczególnie na wysokościach powyżej 2500 metrów. Wysokość, a właściwie związane z nią ciśnienie, potrafi wpływać na organizm destrukcyjnie,
dlatego przyzwyczajenie się do mniejszej ilości tlenu jest tak ważne.
Wysokość a zmiany w organizmie
Na poziomie morza oddychanie jest łatwe, ponieważ ciśnienie atmosferyczne wynosi około 1013 hPa. W miarę wznoszenia się na wysokość ciśnienie i dostępność tlenu maleją. Na wysokości 2500 m ciśnienie spada do około 740 hPa, a na 5000 m – poniżej 550 hPa, co oznacza, że organizm dostaje o połowę mniej tlenu niż zwykle. Na wysokościach powyżej 8000 metrów, w tzw. „strefie śmierci”, brak tlenu uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Adaptacja organizmu na dużej wysokości
By radzić sobie z niedoborem tlenu, organizm reaguje następująco:
- przyspiesza oddech – hiperwentylacja zwiększa ilość pobieranego tlenu,
- wzmaga się produkcja czerwonych krwinek – większa liczba erytrocytów wspiera transport tlenu w organizmie,
- zwężają się naczynia krwionośne — zwężenie naczyń w płucach poprawia utlenienie, choć może też zwiększać ryzyko obrzęku płuc.
Zagrożenie chorobą wysokościową
Aklimatyzacja zmniejsza ryzyko choroby wysokościowej, ale jej całkowicie nie eliminuje. Pierwszymi objawami są zazwyczaj ból głowy, nudności i zmęczenie, określane jako ostra choroba wysokościowa (AMS). W bardziej zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się poważniejsze stany, prowadzące nawet do śmierci:
• Obrzęk płuc (HAPE) – nagromadzenie płynu w płucach powoduje duszności i ucisk w klatce piersiowej. Nabieranie powietrza staje się niezwykle trudne.
• Obrzęk mózgu (HACE) – objawia się dezorientacją i zaburzeniami równowagi.
Czynniki ryzyka
Tempo wspinaczki, brak odpoczynku i indywidualna tolerancja na wysokość wpływają na ryzyko wystąpienia choroby wysokościowej. Stopniowe zdobywanie wysokości i uważna obserwacja organizmu są podstawą bezpieczeństwa.
Jak przebiega aklimatyzacja?
Najlepiej stosować zasadę „wspinaj się wysoko, śpij nisko”. Oznacza to zdobywanie wyższych wysokości w ciągu dnia i powrót na noc do niższego obozu. Zaleca się, aby każdego dnia nocleg odbywał się maksymalnie o 300–500 metrów wyżej niż poprzedniego, a po osiągnięciu każdych 1000 metrów przewyższenia warto zaplanować dzień odpoczynku. Przydatny może być pulsoksymetr, który pomaga monitorować poziom tlenu we krwi.
Przygotowanie do wyprawy wysokogórskiej
Trening kondycyjny
Wytrzymałość jest kluczowa na wysokościach, dlatego trening aerobowy, taki jak bieganie czy jazda na rowerze, pomaga przygotować organizm na wysiłek fizyczny. Trening siłowy wzmacnia mięśnie i pozwala na lepsze radzenie sobie z ciężarem ekwipunku.
Przyzwyczajanie organizmu do wysokości
Jeśli to możliwe, warto przed wyprawą zdobyć niższe szczyty, aby zacząć proces adaptacji. Alternatywą są komory hipoksyjne, które symulują warunki panujące na dużej wysokości.
Dieta i suplementacja
Na wysokościach organizm potrzebuje więcej energii, dlatego dieta bogata w węglowodany i białko wspiera wydajność i regenerację. Suplementacja żelaza wspomaga produkcję erytrocytów, co zwiększa zdolność organizmu do przystosowania się do mniejszej ilości tlenu.
Jak radzić sobie z objawami wysokości?
Profilaktyka i monitorowanie zdrowia
Regularne kontrolowanie objawów i poziomu tlenu w organizmie przy użyciu pulsoksymetru jest kluczowe dla szybkiego reagowania. W przypadku wystąpienia objawów choroby wysokościowej najlepiej jest natychmiast przerwać wspinaczkę i zejść na niższą wysokość.
Leki wspierające adaptację
W pewnych sytuacjach lekarze mogą zalecić stosowanie leków, które wspierają adaptację, jednak nie powinny one zastępować naturalnej aklimatyzacji.
Niezbędny sprzęt górski na dużą wysokość
Dobrej jakości sprzęt, taki jak śpiwory zimowe i puchowe kurtki PAJAK, to podstawa na dużych wysokościach. Odzież termiczna oraz sprzęt odporny na trudne warunki pogodowe zapewniają ciepło i komfort, dzięki czemu można skupić się na wyprawie, nie martwiąc się o zimno i wiatr
Aklimatyzacja to klucz do bezpiecznego zdobywania górskich szczytów. Świadomość wpływu wysokości na organizm oraz stosowanie odpowiednich metod adaptacyjnych pozwalają cieszyć się pięknem gór przy minimalnym ryzyku wystąpienia choroby wysokościowej. Dzięki przygotowaniu fizycznemu, zbilansowanej diecie i profesjonalnemu wyposażeniu wyprawa w wysokie góry może być doświadczeniem pełnym inspiracji i bezpieczeństwa. I pamiętaj, nawet jeżeli przez problemy związane z aklimatyzacją nie uda Ci się jedna wyprawa, to nic straconego. Góry zawsze będą na Ciebie czekać.
