W ramach tegorocznego „Weekendu z zabytkami Powiatu Bocheńskiego”, który odbędzie się w dniach 11-13 września, Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni przygotowało kilka wydarzeń. Poniżej ich przegląd.
Spacery organizowane przez Muzeum:
12 września (sobota), godz. 11.00-12.00
Cmentarz Komunalny św. Rozalii – miejscem pamięci narodowej.
Spacer poprowadzą Grażyna Potępa i Ryszard Rybka. Uczestnicy spotykają się przy bramie głównej cmentarza.
Cmentarz ten, zamknięty dziś dla celów grzebalnych, staje się stopniowo miejscem pamięci narodowej. Znajdują się w nim kwatery żołnierzy polskich zmarłych w Szpitalu Wojennym Bochnia z odniesionych ran w latach 1919-1920 (dopiero 15 sierpnia tego roku dzięki właśnie Ryszardowi Rybce bochnianie mogli poznać nazwiska żołnierzy spoczywających w tej kwaterze). Są na cmentarzu także mogiły żołnierzy Września 1939 r. i ofiar zbombardowania kolonii górniczej w Bochni 3 września 1939 r. Wspomnieć trzeba również obelisk z tablicą upamiętniającą Zbrodnię Ponarską, który powstał dzięki szczególnemu, pełnemu pasji zaangażowaniu Grażyny Potępy.
12 września (sobota), godz. 14.30-16.00
Cmentarz Komunalny na Łychowie. O Bochni, która dzień po dniu odchodzi.
Spacer prowadzą Jan Flasza i Grażyna Potępa. Uczestnicy spaceru spotykają się przy bramie głównej od ul. Podedworze.
Jan Flasza i Grażyna Potępa tym razem zabierają nas w zupełnie nowe miejsce. Dotychczas prowadzili spacery tematyczne po starym cmentarzu przy ul. Orackiej. O tym, że należy zwrócić uwagę również na cmentarz łychowski świadczy przejmujące zestawienie dwóch zdjęć – Bogdana Mrówki z 1995 (rok otwarcia cmentarza) i wykonanego niedawno, w końcu sierpnia 2020 r. Przypomnijmy, że Cmentarz Komunalny na Łychowie poświęcono i otwarto dla celów grzebalnych 17 września 1995 r. Okazuje się, że w ciągu 25 lat funkcjonowania cmentarz ten już staje się miejscem ważnym dla poznawania historii oraz przypomnienia kilkunastu postaci na nim pochowanych.
12 września (sobota), godz. 16.30-18.30
Bocheński szlak brytyjskiego grafika Romka Marbera.
Poprowadzi dr Iwona Zawidzka. Uczestnicy spaceru spotykają się na przystanku autobusowym przy ul. Kazimierza Wielkiego (odcinek pomiędzy ulicami Gipsową i Wiśnicką).
Przybliżenie postaci Romka Marbera, wybitnego artysty polsko-żydowskiego pochodzenia, który od 1946 r. mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii, zawdzięczamy Żydowskiemu Muzeum Galicja. Ta znakomita placówka zorganizowała w 2015 r., po raz pierwszy w Polsce, wystawę jego grafik a także spotkanie z samym artystą, który uczestniczył w wernisażu. Odwiedził wtedy także Bochnię i nasze muzeum.
Romek Marber urodził się w 1925 r. w Turku. Po wybuchu wojny trafił do bocheńskiego getta. W 1942 r., dzięki pomocy niemieckiego oficera Gerharda Kurzbacha, uniknął transportu do obozu zagłady w Bełżcu. W 1943 r. Marber zdołał uciec z getta. Został aresztowany przez gestapo w Krakowie i osadzony w więzieniu. Po kilku tygodniach przeniesiono go do obozu w Płaszowie. Po wojnie wyemigrował do Wielkiej Brytanii. Jego prace zaliczane są do najważniejszych osiągnięć brytyjskiej grafiki. Był m.in. dyrektorem artystycznym magazynu „The Observer Magazine”. Projektował także dla czasopism: „The Economist”, „New Society”, „Queen Magazine”, ponadto okładki dla Penguina i Pelikana, animacje stworzone na potrzeby filmu, plakaty, materiały reklamowe, mapy, logotypy. Stworzył oryginalny i rozpoznawalny styl. Zmarł 30 marca 2020 r. w wieku 94 lat.
13 września (niedziela), godz. 10.00-11.30
Spacer po cmentarzu żydowskim w Nowym Wiśniczu.
Poprowadzi dr Iwona Zawidzka.
Iwona Zawidzka jest autorką kilku publikacji o tej tematyce, m.in. współautorką cenionej pracy „Żydowski Wiśnicz”. Najnowsze badania dotyczące żydowskiej społeczności, napisanej wspólnie z Piotrem S. Szlezyngerem (2016). Opublikowała także XVII-wieczne nagrobki z cmentarza żydowskiego w Nowym Wiśniczu („Rocznik Bocheński” VIII, 2013). Od kilku lat z powodzeniem prowadzi spacery po tym cmentarzu dla uczestników „Weekendu z zabytkami powiatu bocheńskiego”.
13 września (niedziela), godz. 12.00-14.00
„Socjotopografia” cmentarza – nekropolia lustrem miasta.
Spacer po Cmentarzu Komunalnym przy ulicy Orackiej. Prowadzi Jan Flasza. Uczestnicy spaceru spotykają się przy bramie głównej od ul. Orackiej.
Cmentarz jest swoistym lustrem, w którym odbijają się dzieje ośrodka, jego charakter. Zapisane w układzie przestrzennym, w sztuce nagrobków, inskrypcjach tablic epitafijnych. Jest więc szczególnym i wieloaspektowym tekstem kultury, mówiącym nadspodziewanie wiele o społeczności zamieszkującej miasto. Cmentarz Komunalny przy ul. Orackiej stanowi pod tym względem przykład wręcz modelowy. Założony w 1787 r. rozwijał się równoległe z miastem. Odnaleźć na nim można w miniaturze odpowiedniki i struktury przestrzennej ośrodka, do pewnego stopnia także architektury, upodobań i preferencji estetycznych, prestiżu społecznego, systemu wartości. Odzwierciedla jego strukturę przestrzenną, dorobek pokoleń, tradycje życia społecznego i wiele innych ważnych składników ludzkiej egzystencji. Będziemy się temu wszystkiemu przyglądać wspólnie z Janem Flaszą – współautorem opracowania Cmentarze bocheńskie. Przewodnik historyczny (napisanego wspólnie z Janiną Kęsek), zarazem autorem przewodnika po Bochni oraz licznych opracowań biograficznych osób pochowanych na tym cmentarzu.
13 września (niedziela), godz. 15.00-16.30
Spacer po cmentarzu żydowskim w Bochni.
Prowadzi dr Iwona Zawidzka. Cmentarz żydowski na Krzęczkowie.
Iwona Zawidzka zna ten cmentarz jak nikt inny. Jest przecież autorką dzieła wyjątkowego – „Przewodnika po cmentarzu żydowskim w Bochni”, wydanego w 2018 r. przez Muzeum im. Stanisława Fischera. Książka jest efektem wieloletnich prac badawczych autorki, która na 246 stronach charakteryzuje wnikliwie bocheński kirkut i prowadzi czytelnika krok po kroku po niezwykłym świecie społeczności żydowskiej, zamieszkującej kiedyś miasto. Narracji towarzyszą liczne ilustracje. Walorem wspomnianej publikacji jest szczegółowy wykaz osób spoczywających na cmentarzu oraz zestawienie wykorzystanych źródeł i literatury. Zarazem od wielu lat Iwona Zawidzka oprowadziła po tym cmentarzu dziesiątki grup w ramach spacerów, działań edukacyjnych (uczniowie, studenci) a także turystów indywidualnych, którzy postanowili odwiedzić miejsce, gdzie spoczywają ich bliscy.
Ekspozycja plenerowa na dziedzińcu Muzeum
12-13 września (sobota i niedziela)
godz. 12.00-16.00 Dziedziniec Muzeum (wejście od ul. Kościuszki 2).
Ekspozycja plenerowa pt. „Przeszłość na drodze przyszłości. Badania archeologiczne prowadzone przy rewitalizacji Bochni”. W sobotę i niedzielę o godz. 12.00 ekspozycji towarzyszyć będzie autorska prezentacja Marcina Paternogi, kierownika badań.
To szczególna wystawa pozwalająca zapoznać się z dotychczasowymi wynikami badań archeologicznych, prowadzonych w ramach realizacji zadania „Rewitalizacja centrum miasta Bochni Rynek Od-Nowa”, w latach 2018-2020. Na muzealnym dziedzińcu będzie można obejrzeć efekty prac badawczych m.in. drewniane konstrukcje wodociągów miejskich, żupnych instalacji solankowych, dróg drewnianych oraz obiektów handlowych. Pokazane zostaną także, odkryte w trakcie badań, najciekawsze zabytki metalowe m. in. monety, plomby, ozdoby, ceramiczne (kafle i naczynia) i kamienne (detale architektoniczne) w obrębie rynku i przyległych ulic objętych rewitalizacją. Zwiedzający oraz biorący udział w autorskiej prezentacji wystawy przez prowadzącego badania Marcina Paternogę, będą mieli okazję nie tylko obejrzeć najciekawsze zabytki, lecz także zapoznać się ze wstępną interpretacją dotychczasowych badań i zupełnie nowymi faktami dotyczącymi historii miasta Bochnia.
